Feiten & cijfers: Crisis

Dit artikel bevat figuren en tabellen. Lees het pdf om de tabellen te bekijken. Samenstelling Eline van der Mast Welke crisis? Crises gaan vaak gepaard met meningsverschillen: hoe moeten we ze oplossen, waar worden ze door veroorzaakt, wie is ervoor verantwoordelijk, en ís er wel een crisis? Over geen enkele crisis bestaan zulke grote meningsverschillen als over de klimaatcrisis. In september 2011 liet een peiling van Rasmussen in de VS zien dat alhoewel de overgrote meerderheid van de Amerikanen de opwarming van de aarde een probleem vindt, 36% het toeschrijft aan menselijke oorzaken, tegenover 44% die denkt dat het een natuurlijk proces is. Niet alleen zijn we het over geen enkele crisis eens, ook over welke crisis de belangrijkste is verschillen we van mening. Een onderzoek van 21minuten.nl laat zien waar wij ons zorgen over maken. Crises in de media Verschillende media belichten crises op verschillende manieren. Zo zijn ze zeer bepalend voor hoe een crisis bij mensen overkomt. Econoom Arnold Heertje vond aan het begin van de economische crisis dat de media mensen onnodig bang maakten: ‘Ik zeg niet dat er niks aan de hand is, maar het mag wel een toontje lager’ (De Gelderlander, 17-10-2008). Nederlanders waren het daarmee eens: 7 op de 10 ondervraagden vond dat de berichtgeving van de media de crisis heeft versneld en 80% vond dat de media meer onrust hadden veroorzaakt dan nodig was (Newcom r&c, 2009). De financiële crisis werd voornamelijk via tv en krant gevolgd (zo’n 80%); 58% van de ondervraagden raadpleegden ook internet nieuwssites. Het minst werden internetfora (5%) en internet blogs (4%) geraadpleegd. Onze nationale kranten verschillen onderling sterk in hun berichtgeving qua toon en hoe vaak ze iets verslaan. Nieuwsmonitor maakte een analyse over de berichtgeving rondom de Mexicaanse griep in 2009, en bekeek hoe vaak bepaalde termen bij welke krant gebruikt werden rondom het thema: Allemaal op een hoop De crisis’ betekent per context wat anders. En de afzonderlijke crises beïnvloeden elkaar allemaal: een economische crisis gaat vaak gepaard met een voedselcrisis, klimaatverandering met voedselaanbodverandering, een politieke crisis heeft invloed op de economie en andersom. Kortom, samen vormen ze vaak één grote crisis. Zo is de voedselcrisis (zo’n 925 miljoen mensen hebben honger) de som van veel andere crises: oorlogen, klimaatverandering (meer droogte, overstromingen), economische crisis (stoppen van ontwikkelingshulp, werkloosheid), en politieke instabiliteit (investeerders trekken zich terug). Een crisis kan ook positieve gevolgen hebben. Een peiling van Eurobarometer in 2011 wees uit dat 78% van de mensen denkt dat het bestrijden van klimaatverandering en het verbeteren van duurzaamheid in de energiesector, de economie - en specifiek de werkgelegenheid - in de eu kan verbeteren. Soms kunnen crisisoplossingen elkaar echter tegenwerken: in 2008 berichtte Oxfam (zie figuur hieronder) dat er wereldwijd zo’n 30 miljoen meer mensen honger hebben gekregen omdat biodieselplantages werden aangelegd ten faveure van voedsel. De ambitie van de eu om 10% van het transport op duurzame bronnen te laten rijden, moesten volgens Oxfam worden geschrapt (bbc 2008). Crisis als bedreiging? De wereldgeschiedenis wordt getekend door perioden van crisis. Zo roeide 250 miljoen jaar geleden de Perm-Trias-massa-extinctie – Engelse bijnaam: the great dying – ongeveer 90% van het aardse leven uit, en betekende de Grote Depressie in de VS in de jaren ’30 een keerpunt in de wereldeconomie. Vergeleken met het Europa van nu was de wereld tot een paar eeuwen terug altijd in crisis; in termen van armoede, honger, ziekte, oorlog, en politieke instabiliteit. Meestal kwamen de crises (dus de gebeurtenissen die toen de status quo bedreigden) in de vorm van natuurrampen of ziekten. Zo roeide de builenpest in 1347 binnen vijf jaar een derde van de Europese bevolking uit. Aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, en overstromingen waren net als nu niet te voorspellen en er waren geen georganiseerde reddingsdiensten. De drie grootste natuurrampen in termen van slachtoffers hebben allemaal plaatsgevonden in China: overstromingen in 1931 (1 tot 2,5 miljoen doden) en 1887 (1 tot 2 miljoen doden), en een aardbeving in 1557 (830,000 doden). Crises brengen niet altijd zoveel slachtoffers met zich mee. En ze hebben niet alleen destructieve gevolgen. Een onderzoek van 21minuten.nl in 2009 wees uit dat 26% van de Nederlanders de economische crisis als een bedreiging zien, 53% als een bedreiging én een kans zien, en 12% zelfs vooral als een kans.   Heeft dit artikel uw interesse gewekt? Klik hier voor meer info en abonnementen. -- Dit artikel verscheen in idee nr. 1 2012: Crisis, en is te vinden bij het onderwerp feiten & cijfers.